Intergenerationeel trauma. We lijken er allemaal last van te hebben. Identiteitszoekers die een verklaring willen voor hun struggle in de hedendaagse maatschappij. Een derde generatie die is opgegroeid met een overload aan inzichten, goeroes en social media-posts die hen vertellen waarom ze zich ongemakkelijk voelen en dat het (bijna) nooit hun eigen schuld is. In die zoektocht komen ze al snel bij intergenerationeel trauma uit. Trauma hier, trauma daar – trauma is overal.
Het is een modewoord geworden. Een stigma dat tegenwoordig overal op wordt geplakt. Een hokje waarin mensen zichzelf duwen om zo de eigen verantwoordelijkheid af te schuiven. Althans, zo zie ik het.
Volgens het diagnostisch handboek DSM-5 valt trauma onder de classificatie van psychische stoornissen en wordt het omschreven als: “Blootstelling aan feitelijke of dreigende dood, ernstige verwondingen of seksueel geweld.” Datzelfde handboek erkent intergenerationeel trauma niet als een op zichzelf staande diagnose. Wat het wél erkent, zijn de psychologische, emotionele en gedragsmatige gevolgen van trauma die kunnen worden doorgegeven van de ene generatie op de andere.
En daar zit het verschil. Wij hebben het trauma niet ondergaan. Wij hebben de verschrikkingen niet aan den lijve ondervonden. Waar wij mee dealen, is het copingsmechanisme van de generatie die het trauma wél heeft meegemaakt.
Maar trauma is iets delicaats. Natuurlijk kunnen we last hebben van een moeilijke opvoeding, een verstikkende familiedynamiek of een collectief gevoel van ontheemding. Maar het trauma is van hen die het hebben ondergaan. Misschien is het juist dat wat me irriteert: dat iedereen zichzelf tegenwoordig maar het woord trauma toekent. We limiteren onszelf met taal. Trauma overkomt je. Je kiest er niet voor.
Trauma is ’s avonds naar bed gaan en het ’s nachts herbeleven in je dromen.
Trauma is wekenlang eten bewaren in je koelkast, omdat je bang bent om opnieuw honger te hebben.
Trauma is conflict vermijden en ja zeggen, omdat ongehoorzaamheid werd afgestraft.
Trauma is isolatie, omdat je niet weet wie je kunt vertrouwen.
Trauma is eenzaam.
Ik las laatst een vergelijking waarin iemand beweerde dat intergenerationeel trauma net zoiets is als angst voor een hond die je onbewust doorgeeft aan je kinderen. Wat een waardeloze vergelijking. Alsof je hele persoonlijkheid afhangt van de angsten van een ander. Het is maar waarmee je je wilt identificeren. Hoe je de verantwoordelijkheid voor je eigen gevoelens, emoties en kracht wilt framen.
Je doet jezelf én de hele Indo-community tekort als je blijft hangen in een trauma state of mind – of als je je identiteit alleen maar viert met kroepoek happen en een beetje poco poco dansen. Kom op, we zijn meer dan dat.
Ik ken de OG’s, de echte trauma-overlevenden, van heel dichtbij. Ik heb ze gewassen, aangekleed, hun wonden verzorgd, geknuffeld en van ze gehouden. Ik heb hun verhalen aangehoord en opgeschreven. Geen van hen had zelfmedelijden. Niemand reduceerde zichzelf tot een slachtoffer van omstandigheden. Het waren de meest veerkrachtige, sterke en positieve mensen die ik ooit heb ontmoet. “Hoezo trauma? Hier voor je!” Ze hebben er alles aan gedaan om geen slachtoffer te blijven van wat hen is overkomen. Met al hun goede bedoelingen hebben ze geprobeerd hun nazaten dat gevoel niet mee te geven. Ze hebben posttraumatische stress omgebogen naar posttraumatische groei.
En wat doen wij? Wij plakken het label dat zij hebben afgetrokken, weer op ons voorhoofd. Ze moesten eens weten.
Nee, je hebt geen trauma. Blijf af van hun ervaring. Je hebt het gewoon moeilijk met jezelf omdat er geen eenduidige verklaring is voor je identiteit. Het lot van de mesties. Maar hé, iedereen heeft wel iets.
Het tegenovergestelde van trauma is veerkracht. Als je dan toch iets van je voorouders wilt meenemen, pak dát dan. Wij zijn geen voetnoot in de geschiedenis. Geen restproduct van een koloniaal verleden. Wij zijn de brug tussen werelden. Niet vastgeroest in één narratief, niet vastgeplakt aan één identiteit. Wij zijn het beste van meerdere culturen. Wij zijn fluïde. En dat is geen beperking, dát is onze kracht.
Jess Anthonio
